Artificial Intelligence en fotografie

Er verschijnen steeds meer A.I.-tools aan het firmament van de wereld van fotografie. Ook binnen Photoshop komen we kunstmatige intelligentie tegen. Maar wat is dit nu eigenlijk en waarom nu ineens die sterke opkomst?

Wat is Artificial Intelligence?

Eenvoudig gesteld is Artificial Intelligence (kunstmatige intelligentie) een onderdeel van de ICT waarin men functionaliteit ontwikkelt voor taken waar je van oudsher de menselijke intelligentie voor nodig zou moeten hebben. De software moet daarvoor situaties herkennen en beslissingen kunnen nemen. Een schaakcomputer werkt op die manier. Het herkent zetten, analyseert situaties en neemt beslissingen hoe daar op te reageren.

Kunstmatige intelligentie werkt op basis van algoritmes. Een schaakcomputer kent hierdoor de mogelijkheden van de stenen, kent een groot aantal spel strategieën en kent waarde toe aan de afzonderlijke stenen. Daarom zal het een pion opofferen om een toren te kunnen pakken.

Maar er worden geen dillema’s afgewogen en er kunnen geen creatieve zetten worden verwacht. Een schaakcomputer twijfelt niet over de te volgen zet. Ze zijn voorspelbaar. De computer volgt immers gewoon regels op. Niet meer en niet minder. En ken je die regels, dan kun je de schaakcomputer verslaan. Niet omdat je beter schaakt, maar omdat je dan weet wat hij zal doen. Je kunt zijn volgende zet met grote zekerheid voorspellen als je de regels kent die hij opvolgt en hem op die manier in de val laten lopen. Verwacht dus geen onverwachtse zetten.

Er zijn situaties denkbaar waarbij het opvolgen van logische regels beter en efficiënter is dan niet. In dergelijke situaties leggen we het tegen computers af. Computers kunnen dit sneller dan wij en worden tijdens dit proces niet gehinderd door zaken als twijfel, emoties of vermoeidheid. Daarnaast kan een computer in een aantal gevallen situaties beter beoordelen omdat hij over meer informatie kan beschikken. Een computer kan bijvoorbeeld continue de temperatuur van een apparaat bijhouden of heel exact de overgang tussen kleuren in een afbeelding zien terwijl wij dat veel moeilijker kunnen.

Waarom in fotografie?

Tijdens het bewerken van afbeeldingen moeten we vaak taken uitvoeren die op basis van relatief eenvoudige en logische beslissingen uitgevoerd kunnen worden. Bijvoorbeeld wanneer we een onderwerp uitknippen van de achtergrond. We nemen dan regelmatig de beslissing of een deel van de afbeelding er wel of niet bij hoort. Juist omdat we dit soort taken relatief vaak moeten uitvoeren, kan artificial intelligence (a.i.) heel handig voor fotografen zijn.

Waarom nu?

Het is nog niet zo lang geleden (namelijk na de tweede wereldoorlog) dat men zich de vraag ging afstellen of machines ook zouden kunnen nadenken. De Nazi’s hadden een machine in gebruik die berichten kon omzetten in onleesbare lettercombinaties en dit ook weer kon terugzetten. Hierdoor kon men geheime berichten naar elkaar sturen. Het was voor de geallieerden heel belangrijk de logica achter deze Enigma machine te begrijpen, zij zouden dan immers ook de berichten stiekem mee kunnen lezen.

De code leek onbreekbaar en de Nazi’s waren daar zo zeker van dat ze zich geen zorgen maakten. Maar doordat gebruik werd gemaakt van een computers die op basis van een soort a.i. werkten, kon men de werking van de Enigma machine toch achterhalen. Iets wat een heel belangrijke rol heeft gespeeld in het beëindigen van de oorlog.

Vanaf dat moment is a.i. in een stroomversnelling gekomen en op dit moment zijn er zelfs universitaire studierichtingen voor kunstmatige intelligentie opgericht. Hierdoor is er in een steeds groter tempo meer kennis en mogelijkheden beschikbaar gekomen. Microsoft Windows zit er vol van, wasmachines en smartphones ook, maar vergeet firewalls en ook Photoshop niet!

Nieuwe mogelijkheden

In de nieuwste versies van Photoshop valt a.i. het sterkst op. We zien hier de mogelijkheid tot het automatisch vervangen van het wolkendek in landschappen, het herkennen en aanpassen van gezichten en bijvoorbeeld het gemakkelijker selecteren (Select Subject) en daarmee vrijmaken van onderwerpen van hun achtergrond. Ook de Content Aware tools en veel herstelopties getuigen van de aanwezigheid van kunstmatige intelligentie om nog maar eens te zwijgen van de nieuwe Neural Filters. 

Daarnaast kan Photoshop aangevuld worden met plugins zoals die van Topaz, Luminar of Anthropics. Veel van deze plugins zijn voorzien van kunstmatige intelligentie. Dat maakt het leven van de bewerker gemakkelijker, maar maakt het ’t ook altijd beter?

Afb 3 hebben we met een plugin van Anthropics bewerkt. Deze kwam standaard met een aanpassing zoals afb 4 laat zien. De a.i. in deze plugin herkent gezicht in foto's en heeft algoritmes voor het aanpassen van de vorm van het gezicht, het aanpassen van de huid, van de ogen, etc.. 

Regelmatig fout

Op dit moment gaat Photoshop nog regelmatig de fout in wanneer we de a.i. tools gebruiken. Kijk maar eens naar afb 5. Deze foto werd in onze studio gemaakt en we gebruikte a.i. om het meisje en de boksbal te selecteren zodat we de foto van een andere achtergrond konden voorzien. We zien duidelijk dat a.i. de ketting waarmee de boksbal is opgehangen slechts ten dele als benodigd onderdeel herkent. Ook zijn delen van haar handschoenen verwijderd, net als een stuk van haar gezicht. 

Met behulp van Neural Filters kan tegenwoordig gekozen worden voor Depth Blur. Met behulp van deze functie zou je de scherptediepte en de Haze (mist) moeten kunnen aanpassen. Voor afb 6 zou dit handig zijn. Deze foto is veel te onrustig geworden doordat alles scherp is.

Maar laten we dit filter de foto te wijzigen, dan moeten we constateren dat a.i. de foto niet echt 'begrijpt' en daardoor fouten maakt. We zien dat sommige delen van de fietsen in het fietsenrek dan weer wel en dan weer niet tot het onderwerp worden gerekend. Het achterlicht van de auto blijft hierdoor scherp, wat niet zou moeten, terwijl delen van het gezicht, de jas en de broek onterecht juist weer wel vager en mistiger worden gemaakt. 

Keuzes maken

Het is natuurlijk prettig wanneer je niet handmatig met de Pen Tool tientallen keren moet klikken om een onderwerp netjes uit te knippen. Liever dat a.i. dit voor je regelt. Aan de andere kant blijkt in praktijk dat het met dat ‘regelen’ regelmatig mis gaat. Wat dat betreft staat a.i. nog wel in de kinderschoenen. Van een foto heeft hij niet echt weet van wat er op vertoond wordt. Op basis van algoritmes voert hij zijn taken zo goed mogelijk uit maar daarom kan het je toch zo maar gebeuren dat niet alleen de lucht, maar ook een deel van een jurk wordt voorzien van een nieuw wolkendek. Domweg omdat de software niet door heeft waar de lucht eindigt en de blauwe jurk begint. Mensen zouden een dergelijke fout niet zo snel maken.

Wat dat betreft is a.i. vergelijkbaar met de auto-mode stand van de camera. Misschien geschikt voor standaard (en dus voor veel voorkomende) situaties, maar minder bruikbaar voor een aantal andere situaties. En veel fotografen werken juist aan iets unieks, dus dat kan lastig zijn. We mogen van kunstmatige intelligentie ook hetzelfde als van de automatische mode-standen verwachten: naarmate de tijd verstrijkt herkent het vast meer situaties en kan het daardoor meer. Daardoor zijn er nu al camera’s waarop je niets meer kunt instellen. Zo zal er vast ook wel automatische fotobewerkingssoftware komen.

Maar wat nog wel even zal blijven is dat a.i. geen keuzes maakt zoals een mens, maar louter op basis van een beperkt aantal logische algoritmes. Hierbij wordt geen creativiteit gebruikt. Vanzelfsprekend kunnen er wel ‘smaakregels’ en ‘voorkeurregels’ worden opgenomen, maar dat is toch wat anders dan de artistieke keuzes die door een mens worden gemaakt die per keer kunnen wijzigen.

Je kunt misschien wel alle componeertrucs van Bach programmeren, en daar de computer muziek mee laten componeren, maar dat maakt nog niet dat er een authentiek nieuw Bach muziekstuk door zal ontstaat. Schilderen als van Gogh maakt immers nog geen van Gogh. Het is juist het creatief afwijkende per schilderij dat het werk uniek maakt.

Handig maar artistiek beperkt

Kunstmatige Intelligentie kan heel behulpzaam en handig zijn. Daarom moet het ook zeker worden gebruikt. Maar a.i. kan ook leiden tot een eenheidsworst. Immers, het heeft een voorspelbare uitkomst. Als we aan a.i. vertellen dat een paarse lucht de voorkeur heeft, dan krijgen we voortaan alleen nog maar paarse luchten. Artificial intelligence zal zelf immers niet gaan experimenteren of de drang hebben uniek te willen zijn of om af te willen wijken. Het heeft ook geen behoefte om begrepen te worden. Nog niet, tenminste.

Het grote voordeel van een synthesizer is dat je, als muzikant, afstand neemt van de techniek waardoor je meer kunt doen. Je kunt gebruikmaken van geluiden die je anders nooit had kunnen produceren. Je kunt met synthesizers muziekinstrumenten nabootsen die je onmogelijk zelf kunt bespelen en het kan dingen voor je doen die je zelf niet meer hoeft te doen. Bijvoorbeeld automatisch arpeggio’s spelen of er akkoorden bij zoeken.

Door gebruik te maken van een synthesizer wordt het maken van muziek gemakkelijker, maar niet perse beter want wie zonder synthesizer geen muzikaal gevoel heeft, zal dat met een synthesizer ook niet krijgen. De synthesizer is gewoon een tool, een hulpmiddel om muziek te maken. Het maakt zelf geen muziek maar ondersteunt je daar hooguit bij.

Het bezitten van een camera, hoe duur dan ook, maakt je niet tot een fotograaf. Ook als het vol zit met a.i.. Iedereen die fotografeert weet dat. Sterker nog, de camera doet er niet eens zoveel toe. Camera’s met veel mogelijkheden maken het leven van de fotograaf misschien gemakkelijker, maar ze maken de foto’s niet beter. Zo is het ook met kunstmatige intelligentie.

Dystopische films

In een aantal dystopische films kunnen we zien dat a.i. de wereld de afgrond in sleurt. Androïden menen dat ze superieur zijn aan de mens en daarom de mensheid maar beter kunnen uitroeien of als slaaf moeten gaan houden. Robotten ontwikkelen emoties en mogen niet zo maar uitgeschakeld worden uit ‘humanitaire’ overwegingen en worden hierdoor uiteindelijk een gevaar voor de mens omdat ze zelf, op basis van emoties, besluiten gaan nemen, en ga zo maar door.

Hoe de toekomst er ook uit zal zien, a.i. is nog niet zo ver ontwikkeld dat we ons hier nu al zorgen over hoeven te maken. Het is tijdens de fotobewerking in een aantal situaties net zo handig als het vinden van een akkoord door een synthesizer, maar het is zeker niet zaligmakend. Als tool om gemakkelijker tot het gewenste resultaat te komen is het prima, maar om het zelf te laten bepalen hoe iets er uit moet komen te zien lijkt ons niet altijd een goed idee. Wel als je een standaard foto wilt krijgen, maar niet als je iets unieks wilt maken. Kunstmatige intelligentie maakt het leven van de bewerker gemakkelijker, maar het maakt het (artistieke) eindresultaat niet per definitie beter.

Afb 1: Een foto gemaakt op het strand
Afb 2: Met kunstmatige intelligentie de lucht aangepast
Afb 3: Een portretfoto zoals hij uit de camera komt
Afb 4: De foto aangepast met automatische a.i. technologie
Afb 5: Nog vaak gaat de techniek de mist in. Hier: automatisch uitknippen
Afb 6: De foto is veel te 'onrustig' door de scherptediepte
Afb 7: A.i. doet een poging, maar mislukt omdat het de foto niet begrijpt