Als je aan een fotomodel vraagt of ze een leuk idee heeft voor een fotoshoot en ze vertelt je dan dat ze met verslaafden werkt, maar ook zelf last van een verslaving had en daar graag iets mee zou willen doen, dan sta je perplex!
Veel verslaafden
In Nederland zijn er ruim 1.700.000 mensen die aan een vorm van verslaving lijden. Wanneer iemand de diagnose ‘verslaafd’ krijgt, betekent dit dat de persoon in kwestie vaker dan hij zelf wil bepaalde middelen gebruikt of dwangmatig handelingen verricht. Gedrag dat met sterke verlangens, veel tijd en veel geld gepaard kan gaan.
Dat verslaving invloed heeft op werk, schoolprestaties en ook op sociaal en rationeel vlak catastrofale gevolgen kan hebben, weet iedereen. Uiteindelijk brengt de persoon zichzelf hierdoor ook in gevaar. Maar weten we het ook echt?
Ik heb drie zoons die studeren aan de universiteit. Een leuke avond betekent voor hun vaak bier, beer pong en andere drankspelletjes. Er wordt niet zelden sterke drank geschonken en dronken zijn is niet perse iets wat ‘verkeerd’ of ‘ongepast’ is. Het is vaak leuk, misschien ook wel stoer en hoort bij het studentenleven. Angst dat ze verslaafd zouden kunnen worden, hebben ze geen van allen. Het gebruik van alcohol is maatschappelijk nu eenmaal geaccepteerd en wordt gestimuleerd. Zo bewust zijn we ons er dus blijkbaar niet van.
Soorten verslavingen
Er bestaan talloze verschillende soorten verslavingen. In theorie zijn alle soorten verslavingen onder te verdelen in twee soorten: verslavingen aan stoffen en verslavingen aan gedrag. Onder verslavingen aan stoffen vallen bijvoorbeeld alcohol- of drugsverslavingen. Bij verslavingen aan gedrag kan worden gedacht worden aan voorbeelden zoals gokverslavingen en eetverslavingen.
Oorzaken
Een verslaving begint vaak onschuldig. Iemand drinkt bijvoorbeeld ’s avonds op de bank een biertje, gaat af en toe naar een casino of rookt wel eens met vrienden een jointje. Maar wanneer iemand dit (vaak ongemerkt) steeds vaker gaat doen, kan die persoon na een tijdje niet meer zonder deze stof of handeling. Op dat moment is iemand verslaafd.
Vaak zijn er verschillende factoren in het spel die er voor zorgen dat iemand steeds meer gaat gebruiken. Dit kunnen psychische factoren zijn, maar net zo goed biologische of sociale.
Psychische problemen zoals bijvoorbeeld een depressie, angst of trauma maken mensen gevoeliger voor verslavingen. De verslaving wordt dan vaak als een uitweg gezien om afleiding te krijgen van de dagelijkse problematiek. Maar een verslaving leidt uiteindelijk tot nieuwe psychische problemen of versterken de bestaande. Geen oplossing dus, hooguit uitstel met ernstige gevolgen.
Omgevingsfactoren als gebruikende vrienden of verslaafde ouders stimuleren om zelf ook te gaan gebruiken en verslaafd te raken. In dit geval gaat daarom net zo goed op, zoals een leraar van mij ooit eens zei, dat je niet zorgvuldig genoeg kan zijn met het kiezen van de juiste vrienden.
Ergotherapie
Ons fotomodel is een intelligente jonge vrouw die tijdens haar opleiding Ergotherapie veel te maken kreeg me het thema verslaving. Ze liep onder ander een half jaar lang stage op een zorgboerderij waar cliënten met een verslavingsachtergrond begeleid werden. Daar werd zij dagelijks geconfronteerd met de grote impact van verslavingen op het dagelijks leven en hoe moeilijk het is om van een verslaving af te komen. Met haar samen heb ik dit artikel geschreven en de foto's gemaakt.
Buitenstaanders menen wel eens dat het eenvoudig is: zorg dat de verslaafde niet bij zijn middelen kan komen totdat hij aan die situatie gewend is. Maar zo simpel is het helaas niet. Mensen zijn niet voor niets verslaafd geraakt, het is maar de vraag of die oorzaak verdwenen is. En de gevolgen van de verslaving laten hun sporen na. Ons fotomodel ontmoette bijvoorbeeld mensen die alle relaties met hun dierbaren waren verloren, hun baan kwijt waren geraakt en niet meer zelfstandig mochten wonen. Dat is niet opgelost als men niet meer verslaafd is.
Een aantal mensen werd op de zorgboerderij 24 uur per dag in de gaten gehouden omdat ze anders een gevaar voor zichzelf zouden kunnen worden. Mensen waarvan een groot deel heel goed wist dat ze een probleem hadden, en daar ook vanaf geholpen wilden worden, maar uitermate veel moeite hadden om uit de diepe put te klimmen waar ze in gevallen waren. Ze waren soms in een crimineel circuit terecht gekomen, hadden hersenbeschadiging opgelopen waardoor ze hun werk niet meer konden uitvoeren, en ga zo maar door. Een enorm slechte startpositie om de draad weer op te pakken, een baan te zoeken en zelfstandig te worden. Zeker als je je toch al niet zo sterk voelt.
Ons fotomodel
Ons fotomodel is slim en ziet er goed uit. Ze is heel zelfstandig, serieus en zelfbewust. Ze is niet bang, weet wat ze wil en kan goed nee zeggen. Niet iemand waarvan je zou denken dat ze verslaafd zou kunnen worden. En een gewaarschuwd mens telt voor twee: ons fotomodel was meer dan eens gewaarschuwd, dus voor haar ging dat op. De verslaafden waarmee ze werkte hadden haar meerdere malen geadviseerd zich ver van drank en andere middelen te houden en op te passen met wie ze om zou gaan.
Maar door verschillende oorzaken in haar sociale leven nam ze zelf uiteindelijk toch de toevlucht tot alcohol. De drank zorgde voor tijdelijke afleiding en er was steeds meer nodig voor hetzelfde effect. De omgeving waarin ze verkeerde hielp daar niet bij. Gelukkig kon ze op tijd ingrijpen en haar zaken weer op de rails krijgen. Wat weer aantoont dat dit in bepaalde situaties iedereen kan overkomen, ook de mensen waarvan je het niet verwacht.
Een situatie waarbij we ons moeten realiseren dat het nooit verkeerd is om professionele hulp in te schakelen wanneer je merkt dat jezelf, of iemand uit jouw omgeving, slachtoffer dreigt te worden van een verslaving. Alert blijven op symptomen, of tekenen hiervan, is van groot belang omdat het vaak erg moeilijk is om van een verslaving af te komen wanneer iemand er diep in zit. Daarom, hoe eerder ingegrepen wordt, hoe beter.
Vormgeven
Verslaafd zijn aan een middel zoals alcohol moet niet worden onderschat. Het is ernstig en moet als een gevaarlijke ziekte worden beschouwd. En als iemand daar “iets mee wil doen” dan kan dat therapeutisch werken, het kan helpen om er beter mee om te gaan. Al was het maar door het een plaatsje te geven of om er op terug te zien. Ook kun je er iets mee willen doen om anderen te waarschuwen of anderen bewust te maken van de gevolgen.
We hadden met deze shoot niet voor ogen om een rapportage te maken van de situatie van ons fotomodel, maar wilden werken aan een algemene bewustwording en daarmee waarschuwen voor mogelijke gevolgen. Daarom wilden we inzicht geven in de situatie van een uitzichtloze verslaafde. Iemand die de vergetelheid zoekt in drank, maar daar tegelijkertijd kwetsbaar door wordt en zichtbaar verzwakt is geworden. Geen gezelliger drinker, maar een vluchter. Iemand aan wie je ziet hoe ze in de put zit, niet weet hoe verder te gaan, geen hoop meer heeft op een goede toekomst, verdriet heeft. Een persoon die verlaten is, achtergelaten. Iemand die alles lijkt te willen en moeten doen voor de volgende slok. Maar ook iemand die niets meer gegund wordt, een verschoppeling, iets wat je laat vallen en achter je laat omdat je er niets mee aankunt.
En dat is onze boodschap in beeld geworden. Zie waartoe het leidt, laat het niet zo ver komen, zoek hulp! En indirect: wees zo moedig als ons fotomodel. Zij heeft het overwonnen en gebruikt het nu om anderen te helpen. Op haar zijn we daarom extra trots!
De foto's
We hebben samen een aantal keer heen en weer gemaild over wat we precies wilde fotograferen. Daarbij kwamen we uiteindelijk op de ideeën voor de foto's hiernaast. Iedere foto moest zijn eigen boodschap hebben, zou zijn eigen verhaal moeten vertellen.
Normaal gesproken leggen we op deze site altijd uit hoe foto's gemaakt worden, welke belichting we gebruikten of hoe we de nabewerking hebben ondernomen. Dit artikel past net zo goed in die lijn omdat we met dit artikel willen laten zien dat wil je foto's maken, je iets te vertellen moet hebben. Daar begint het altijd mee, de rest is "slechts" techniek.
Het is geen leuk verhaal dat hier verteld wordt. Daarom zie je dat in de foto's gekozen is voor lage kleurverzadigingen. De foto's zijn ook duister. Geel en blauw zijn belangrijke kleuren omdat ze de leegte benadrukken en als elkaars tegengestelden in het kleurenwiel vullen ze elkaar mooi aan als contrast en lijken ze een strijd met elkaar aan te gaan.
Omdat de persoon door het genotsmiddel wordt geleefd, krijgt het middel steeds aandacht in het beeld waar het oog vroeg of laat naar toe getrokken wordt. Daar wordt licht voor gebruikt, inkomende lijnen of driehoeken. En dan is er als belangrijkste natuurlijk ook nog het model, dat nergens vrolijkheid, geluk of blijdschap uitstraalt maar leegte, hopeloosheid en verdriet laat zien.
"Het zijn geen mooie foto's geworden", zeiden we achteraf tegen elkaar. Niet iets om af te drukken om daarna op de schoorsteen te zetten. Andere shoots die we samen eerder hadden gedaan waren dat wel en daar hingen ook foto's van aan de muur.
"Ik ben ze niet allemaal", zei het model na afloop toen we samen de foto's doornamen, "maar deze had zo een plaatje van mij kunnen zijn, een-op-een. Ik voelde me toen echt ellendig." Het ging om de foto waarbij ze in een stoel zit, met een veel te grote trui aan en er een fles wijn op de tafel voor haar staat. En toen wist ik dat de foto's misschien niet mooi waren, maar wel werkten.
