Is een zeemeermin of zeemeerman nu een mens met de staart van een vis, of een vis met het bovenlichaam van een mens? Zijn ze gevaarlijk of aardig? Of spreken we hier over niets anders dan een sprookje? Wie zal het zeggen!
Meervolk
Het idee dat er een “meervolk” zou bestaan, is waarschijnlijk deels geïnspireerd op de verhalen over de Sirenes uit de Griekse mythologie. Sirenes waren jonge vrouwen die maagd wilde blijven waardoor Aphrodite hen ter bescherming in vogels veranderde. Als vogels met een knap vrouwenhoofd zorgden ze er met hun prachtige gezang voor dat mannen verleid werden en dat schepen schipbreuk leidden. Als dat gebeurde zogen ze de levenskracht uit deze mannen weg waardoor ze stierven. Geen goed volk dus.
De Sirenen waren weliswaar grotendeels vogel en een beetje mens, maar ze werden vaak wel als gedeeltelijke vis afgebeeld. Ze waren namelijk de dochters van een zeegod die Phorcys werd genoemd. En zo kan de link naar zeemeerminnen gemakkelijk worden gelegd.
In het oude Assyrië (4000 jaar geleden) bestond er overigens al een legende waarin de godin Atargatis zichzelf in een zeemeermin veranderde omdat ze per ongeluk haar menselijke minnaar, een herder, had gedood en daarvoor boete wilde doen.
Zij sprong in een meer en nam de vorm van een vis aan, maar het verhaal vertelt dat zij in het water haar goddelijke schoonheid niet als vis kon verbergen. Daarom veranderde ze in een zeemeermin, half mens en half vis dus. Er zijn veel Mesopotamische kunstwerken gevonden die het meervolk weergeven. Dit soort beeldjes werden in de Assyrische cultuur gebruikt ter bescherming.
Bestaan ze echt?
Het is heel aannemelijk te maken dat het huidige beeld van zeemeerminnen is ontstaan uit een samenvoeging van verschillende verhalen. Maar zijn het alleen verhalen? Er bestaan namelijk getuigenverslagen van serieuze mensen die meenden echt leden van het meervolk te hebben gezien. Columbus schreef bijvoorbeeld dat hij ze gezien had. Hoewel het meer voor de hand lijkt te liggen dat hij de voor hem onbekende dieren daarvoor aanzag die wij nu zeekoeien noemen.
Ook Plinius de Oudere, een romein die leefde vlak na Christus, schreef over het bestaan van zeemeerminnen. Hij was zeker niet de eerste de beste en dus werd wat hij zei en schreef uiterst serieus genomen. Hij schreef in brieven en verslagen dat er veel zeemeerminnen werden gevonden voor de kust van Gallië die aanspoelden op de kust. Een wetenswaardigheid die serieus genoeg werd geacht om door te geven aan keizer Augustinus.
Toch zijn dit niet alleen verhalen uit een grijs verleden. Tot op de dag van vandaag worden er regelmatig meldingen gedaan, dus wie zal het zeggen?
Mannen en vrouwen
Hoewel de verhalen vertellen over het bestaan van zowel zeemeerminnen en zeemeermannen, bestaan er veel meer verhalen over de vrouwelijke kant van het meervolk dan over de mannelijke kant. Ze zouden zeelieden naar de afgrond sleuren en zorgen voor overstromingen en stormen. Maar er bestaan ook verhalen waarbij de zeemeerminnen juist heel lief en zachtaardig zijn, verhalen waaruit blijkt dat ze mensen helpen en verhalen waarin ze op mensen verliefd raken.
Kunst
In de kunst en literatuur van de afgelopen tweehonderd jaar spelen zeemeerminnen een belangrijke rol. Ze komen voor op schilderijen, in films, in opera’s en in boeken. Wat opvallend is, is dat de meeste zeemeerminnen daarin worden afgeschilderd als knappe jonge vrouwen met meestal lang blond golvend haar.
De Griekse Sirenes, waar zeemeerminnen dus waarschijnlijk van zijn afgeleid, verleidden mannen door te zingen en deze mannen konden dat volgens de overlevering niet weerstaan. Zeemeerminnen zingen volgens veel verhalen ook prachtig en dan wel met hetzelfde betoverende effect. Zeemeerminnen moeten dus ook wel goede verleidsters te zijn.
Wat gebleken is, is dat in veel vertellingen zeemeerminnen worden geseksualiseerd en gestereotypeerd. Dat gebeurt tot in tekenfilms voor jonge kinderen toe. Toch besloot de LGBTQ+-gemeenschap de zeemeermin te adopteren als symbool voor mensen die moeite hebben om in hun lichaam geaccepteerd te worden. Een nieuwe mooie betekenis aan een oud verguisd symbool.
Een vreemd schilderij
Het schilderij A Mermaid van John William Waterhouse (1849–1917) inspireerde ons tot het maken van een foto. Het is een prachtig schilderwerk. Op dit schilderij zien we een zeemeermin die ons niet in de gaten heeft. We zien haar zonder dat ze het weet en waarschijnlijk per toeval. Ze kamt haar lange haren.
Maar er zitten wat dingen in het schilderij die ons verbaasd hebben. Haar staart ligt bijvoorbeeld om haar onderlichaam gekruld. Dat lijkt ons niet zo logisch, maar is misschien gekozen om het schilderij compact te houden. En waarom zou ze zo ver op de stenen zijn gaan zitten? Is het niet waarschijnlijker als ze in de branding zou zitten? Of in ieder geval heel dichtbij het water zodat ze snel weg kan gaan als er onraad dreigt? En waarom zit ze zo open en bloot en lijkt ze toch niet erg waakzaam te zijn?
Ons idee
Als wij een zeemeermin voor ons zien, dan willen we graag dat onze zeemeermin meer de lead heeft. Ze is aan de kant van een meer gekropen omdat ze juist gezien wil worden. Wij bevinden ons in het water, zwemmend of op een bootje, en gaan haar kant op. We kunnen niet zien of ze vriendelijk is en alleen goede bedoelingen heeft. Misschien is ze wel gevaarlijk en dreigend en is ze op slachtoffers uit. Maar we kunnen de verleiding niet weerstaan om naar haar toe te gaan.
Ze speelt met haar hand in het water en beweegt die langzaam op en neer. Ze doet dit om onze aandacht te trekken en vast te houden. En dat lukt, want terwijl we langzaam op haar afkomen vragen we ons af of ze meer vis of meer mens is, of we met haar kunnen praten of dat ze ineens het water in zal schieten, maar we gaan er toch naar toe.
Probleem oplossen
Om deze foto te maken willen we onze zeemeermin aan de waterkant fotograferen. Deze waterkant maken we met Photoshop want we fotograferen ons model gewoon in de studio. De situatie speelt zich ’s avonds af en we willen een reflectie van onze zeemeermin in het water laten zien. Dat wordt de echte uitdaging van deze afbeelding.
Daarom maken we een foto van een van onze modellen in de studio, verlengen haar haren met de Clone Stamp zodat haar borsten zedelijk bedekt worden en gebruiken een staart en lichaam van een vis (zie de inzet) om haar onderlichaam te maken (zie afb 1).
Dan maken we een oever waarop planten en bomen groeien. Door de grootte en lichtsterkte hiervan te variëren suggereren we diepte, Daar voegen we ook nog een sterrenhemel aan toe (zie afb 2).
Waterreflectie maken
Eerder hebben we al eens laten zien hoe een waterreflectie gemaakt kan worden in het artikel ‘Water reflectie’ en ‘Water reflectie beyond’. In dit artikel zullen we nog een andere methode beschrijven.
- Gebruik Image > Canvas Size om de afbeelding twee keer zo hoog te maken waarbij je er voor zorgt dat de zeemeermin bovenin de nieuwe afbeelding terecht komt.
- Selecteer dat deel van de zeemeermin dat je wilt reflecteren in het water.
- Druk op Ctrl+J
- Draai deze kopie om met behulp van Edit > Transform > Flip Vertical
- Verplaats de omgekeerde kopie tot onder de originele zeemeermin daar waar de waterrand zich bevindt.
- Maak een nieuwe afbeelding aan van dezelfde grootte als de zeemeermin afbeelding.
- Vul deze met wit
- Filter > Render > Fibers
- Draai de fibers 90 graden met Edit > Transform > Rotate 90 Clockwise
- Vul de gehele afbeelding met de horizontaal lopende fibers
- Image > Mode > Grayscale
- Sla deze afbeelding als psd-bestand op
- Ga weer naar de zeemeerminnenafbeelding
- Selecteer de omgekeerde zeemeermin
- Filter > Distort > Display
- Geef waarden op afhankelijk van de grootte van de afbeelding
- Gebruik de daarnet bewaarde fibers afbeelding voor deze functie
Je hebt nu iets als afb 3 gekregen. Leuk, maar dit kan beter.
- Voeg een mask toe aan de waterreflectie layer
- Druk click met de muis op de mask terwijl Alt ingedrukt wordt
- Kopieer in de witte mask de zwart-witte fibers afbeelding
- Click met de muis op de afbeelding naar het mask
Aan afb 4 is nu te zien hoe de waterreflectie hierdoor is veranderd. De suggestie wordt nu gewekt alsof een deel van de golfjes het licht weerkaatsten, een ander deel niet. Dat is wat realistischer.
- Selecteer de layer met de waterreflectie
- Edit > Transform > Perspective
- Trek de punt linksonder verder naar links zodat het lijkt alsof het water onderin de afbeelding omhoog is gekomen.
Afb 5 laat hierdoor het water meer op ons afkomen. Maar wat niet logisch is, is dat de weerspiegeling overal even sterk is. Dit kunnen we om verschillende manieren oplossen. In dit geval kiezen we voor een eenvoudige methode:
- Maak een nieuwe transparante layer aan helemaal bovenop
- Maak met de Gradient Tool een van zwart naar transparant verlopende kleur op deze layer aan
- Gebruik Opacity van deze layer om de sterkte van het verloop te bepalen.
Wij vonden het staartstuk dat omhoog steekt nog te licht, en daarom hebben we dat nog wat donkerder gemaakt. Hierdoor hebben we nu afb 6 gekregen.
Met hulp
Om het je gemakkelijker te maken zijn er ook plugins en Actions te koop waarmee waterreflecties na te bootsen zijn. Een bekende plugin is die van Flaming Pear genaamd "Flood 2" die zich als filter laat installeren in Photoshop. Deze plugin kent een aantal interessante instelmogelijkheden waardoor het maken van een dergelijke afbeelding een stuk eenvoudiger en sneller kan plaatsvinden.
We hebben voor afb 7 de afbeelding zoals in afb 2 als uitgangspunt genomen en daarop deze plugin losgelaten. Binnen een mum van tijd konden we daarmee afb 7 maken.
Bedenk wel dat je met dit soort plugins niet kunt afwijken van een zekere standaard die ze bieden. Zou je bijvoorbeeld golfjes nodig hebben die er allemaal hetzelfde uitzien, dan kan dat niet met Flood 2. Deze plugin is gemaakt om zoveel mogelijk 'echt' water na te boosten terwijl je voor een aantal afbeeldingen misschien juist een andere realiteit zou willen kunnen scheppen.
