Met een DIY (Do It Yourself) oplossing kun je het bokeh in een opname letterlijk vorm geven. Lees hier hoe je dat kunt doen.
Wat is bokeh?
Als fotografen spreken over bokeh in een opname, dan bedoelen ze daar meestal de onscherpe lichtbollen mee die in de foto te zien zijn. Bokeh ontstaat doordat een lichtbron (dit kan ook een reflectie zijn) zich in het onscherpe deel van de foto bevindt. Het diafragma van het objectief (dat min of meer rond is), buigt de lichtstralen af en veroorzaakt dit effect.
Niet ieder objectief buigt de lichtstralen op dezelfde manier en de vorm van het diafragma kan ook nog eens afwijken. Daardoor zul je een ander bokeh krijgen met verschillende objectieven. Een vuistregel is dat een duurder objectief met dezelfde brandpuntsafstand doorgaans een fraaier bokeh oplevert. Men spreekt ook wel van een ‘romiger’ beeld wanneer het bokeh beter is. Smaken verschillen echter, het kan best zijn dat jij het bokeh van een goedkoper objectief veel mooier vindt dan dat van een duurdere.
De vorm van het diafragma
In praktijk is een diafragma niet rond, maar veelhoekig. Dit komt omdat het diafragma kleiner en groter wordt gemaakt met behulp van lamellen. Lamellen zijn metalen plaatjes die schuin over elkaar zijn geplaatst. Stel dat je slechts vier diafragma lamellen zou hebben, dan zou de lensopening vierhoekig zijn. Het bokeh zou dan ook vierkantige lichtvlekken veroorzaken.
Fabrikanten van objectieven zorgen er voor dat het diafragma zo rond mogelijk is zodat de lens optimaal gebruikt kan worden. Door meer lamellen te gebruiken, wordt steeds meer een cirkel benaderd.
Dat dit lukt, blijkt wel uit het bokeh in foto’s. Daar zie je geen vierkante lichtvlekken, maar lichtbollen. Dat kan natuurlijk alleen wanneer het diafragma rond is.
TIP: Wanneer je een hele sterke lichtbron fotografeert, ontstaat er soms een stervorm in het beeld. Het aantal punten van de ster verraadt het aantal lamellen waaruit het diafragma van het gebruikte objectief bestaat.
Wat nu als?
Maar wat nu als je juist een vierkante vorm als bokeh zou willen krijgen, of misschien andere vormen zoals een hartje of een ster zou willen zien verschijnen? Dat zou bijvoorbeeld leuk kunnen zijn wanneer je kerstfoto's maakt voor een kerstkaart.
Je kunt natuurlijk niet het diafragma van het objectief aanpassen, maar je kunt er wel een soort extra diafragma voor zetten. Wat je doet is uit een stuk karton het vormpje halen en deze voor het objectief plaatsen wanneer je de foto maakt. That’s all!
Hoe doe je dit?
Volg de onderstaande instructies. De code tussen de haakjes verwijzen naar het plaatje in de eerste afbeelding op deze pagina.
- Knip een strook zwart dun karton uit (1A) en maak daar een cirkel van door hem met plakband vast te zetten zodat hij net om het objectief past (1D).
- Plaats het objectief op het zwarte karton en omcirkel met potlood op het karton het objectief (1E, 1F). Dit noemen we even de middencirkel.
- Trek daar een cirkel van ongeveer twee cm groter omheen en knip deze uit. Dit is de buitencirkel (1G).
- Teken precies in het midden het gewenste figuur (1E).
- Snij met een mesje de gewenste vorm uit het midden van de middencirkel (1F).
- Knip de buitencirkel in tot de middencirkel (1G).
- Plak de cirkel vast aan de rand die je bij 1 hebt gemaakt (1H).
Je hebt nu een soort lensdop gemaakt waarin een gat in de gewenste vorm is geknipt.
Het fotograferen zelf
- Plaats de kerstlampjes ver genoeg achter het scherpstelgebied en doe ze aan.
- Stel scherp op het onderwerp en druk af.
- Beoordeel het resultaat. Als het goed is zie je de lichtbollen zoals eerder beschreven.
- In afb 2 zie je dat het diafragma te klein is gehouden waardoor de kunstkerstboom met lampjes, die op de achtergrond staat, scherp in beeld komt.
- In afb 3 zie je dat dezelfde kerstboom nu een fraai bokeh oplevert van blauwe lichtbollen doordat het diafragma veel groter is gehouden.
- Experimenteer met verschillende soorten lampjes. In afb 4 zie je dat deze gebruikte lampjes een soort sliert van licht opleveren.
- Schuif de “lensdop” op de lens, schakel het automatisch scherpstellen uit en verhoog de iso waarde met minstens 3 stappen. Door de “lensdop” valt er immers aanzienlijk minder licht op de sensor en dat zul je moeten compenseren. Bekijk de afbeeldingen 5 en 6 eens. Zie welk effect de verschillende ingeknipte stukken karton hebben opgeleverd.
Het is belangrijk de tijd te nemen om te experimenteren met verschillende soorten lampjes en zaken als de gebruikte ISO-waarde, de grootte van de geknipte vormen, de afstand tussen het onderwerp en de lampjes, etc.. Hierdoor doe je de ervaring op met wat beter, en wat minder goed werkt.
