Wanneer een foto wordt gemaakt met een geringe scherptediepte, zullen bepaalde delen van een foto zo onscherp worden dat ze hierdoor wazig lijken te zijn. Wanneer zich in deze “wazigheid” lichtpunten bevinden, dan zullen deze als lichtgevende bollen worden vertoond.
Zodra dergelijke bollen in een opname verschijnen, spreken fotografen van het zogenaamde “bokeh effect”. Helemaal correct is dit niet, want bokeh is afgeleid van een Japans werkwoord (boke) dat “vervagen” betekent en dat zou inhouden dat het meer betreft dan deze lichtbollen alleen, maar dat is voor de puristen onder ons.
Waarom gebruiken?
Het bokeh effect kan een uitstraling versterken. Boudoir foto’s krijgen er bijvoorbeeld een meer romantische sfeer door. Het is dan ook een bekende truc om, wanneer je dergelijke foto’s maakt, een kerstboom verlichting in een glazen vaas te stoppen en deze op de achtergrond mee te fotograferen. Simpel en effectief.
Een grappig bijverschijnsels van de kerstboomverlichting is ook nog eens dat het niet echt wit licht uitstraalt. Daardoor zien de bollen er een beetje oranje/goudkleurig uit.
Ook bij reflectie
Omdat het bokeh effect ontstaat bij nagenoeg iedere lichtbron, kan het ook optreden bij reflectie. Gereflecteerd flitslicht in een sieraad of een kandelaar kan daardoor al voor fraaie effecten zorgen. Maar denk ook aan de weerkaatsing van licht in een glazen raam of zelfs de schittering in een ijspegel.
Om het bokeh effect te krijgen moet het licht op de juiste manier in het objectief vallen. Bij een lichtbron zal dat geen probleem zijn. Hoe de kerstverlichting in de wazige achtergrond ook gefotografeerd wordt, het zal altijd leiden tot het bokeh effect mits dat deel maar vaag genoeg is. Bij reflecties is dit anders. Wanneer licht gereflecteerd wordt, dan kent het een zekere richting voor het uitvallende (gereflecteerde) licht. De foto moet genomen worden in deze richting wil de camera het licht kunnen ‘vangen’. Daar zul je dan dus wel rekening mee moeten houden.
Eigen vormen
De vorm die je krijgt is vaak die van een bol. Dit komt omdat waar je naar kijkt een representatie is van het diafragma in het objectief. Het licht wordt immers langs dat diafragma afgebogen. Omdat je een diafragma gebruikt met weinig scherptediepte, staat het diafragma nagenoeg open en dan is hij op dat moment vrijwel rond van vorm.
Toch is het mogelijk om een bokeh effect te creëren met bijvoorbeeld vierkantjes of driehoeken. Je kunt daar een speciaal opzetfilter voor kopen, maar je kunt dit ook eenvoudig zelf maken. Bedek je lens hiervoor met een stuk zwart karton en knip in het midden de gewenste vorm uit. Doordat het binnentredende licht alleen via deze vorm de sensor kan bereiken, wordt het langs die vorm afgebogen en krijgt het bokeh ook die vorm.
Daarna moet je even experimenteren. De brandpuntsafstand van het objectief heeft namelijk nogal wat effect op het uiteindelijke resultaat.