Zwart-Wit fotografie

Zwart-wit fotografie wordt door de hele geschiedenis van de fotografie toegepast en bejubeld. Maar deze stijl (ook black-white photography genoemd) is wel wat meer dan slechts kleuren wegfilteren.

Zwart-wit onderwerpen

Iedere foto valt en staat natuurlijk bij wat er hoe gefotografeerd wordt. Bij zwart-wit fotografie is dat daarom niet anders. Wat zwart-wit fotografie wel anders maakt is dat de kleur aan de opname wordt onttrokken. Mensen gebruiken kleur om beelden beter te kunnen interpreteren. Halen we kleur weg dan wordt dat dus moelijker en zal de fotograaf dit moeten compenseren door hele sterke of sprekende beelden neer te zetten. Een typisch kenmerk van goede zwart-wit foto’s.

Inkomende lijnen of figuren zijn bij zwart-wit fotografie daarom extra belangrijk. Landschappen en architectuur lenen zich natuurlijk bij uitstek goed voor zwart-witfoto’s, maar ook andere onderwerpen kunnen vanzelfsprekend gekozen worden. Pas op dat je geen onderwerpen kiest die juist kleur nodig hebben om goed over te komen (zoals voedsel), waarbij kleur gebruikt om iets op te laten vallen (neon letters) of waarbij je grote vlakken hebt van dezelfde tint (zoals een blauwe hemel zonder wolken). Een bijzondere lichtval, zoals een zonsondergang kan in een zwart-witfoto wegvallen waardoor het zwart-wit maken de foto eerder verarmd in plaats van dat het de foto verrijkt. Dit zijn dus zaken om goed op te letten.

Onderwerpen waarin veel textuur zit, verdienen de voorkeur. Ze maken dat de zwart-witfoto meer diepte en inhoud krijgt. Zwart-wit landschapsfoto’s zonder wolken zijn daarom vrijwel altijd ‘not-done’. Daarbij bepalen schaduwen de vorm en diepte van objecten en zijn daarom logische geliefde elementen binnen zwart-witfoto’s. Het fotograferen met zijlicht is hierom vaak een goede keuze.

Het gaat bij zwart-witfoto’s om contrast en hoewel we in het Nederlands spreken over zwart-wit fotografie zou het vaak beter zijn te spreken over grijze fotografie. Zwart-witfoto’s bevatten immers heel veel tinten grijs. Natuurlijk is het mogelijk om ook prachtig zwart-wit low key of high key te fotograferen, maar de ‘doorsnee’ zwart-witfoto kan gemakkelijk meer dan 250 tinten grijs bevatten. Pas op dat de foto hierdoor niet te vlak wordt omdat het te weinig contrast kent. Stevig verschillen aanzetten kan meestal geen kwaad!

Tone

Bij het omzetten van kleur naar zwart-wit worden kleuren als het ware “plat geslagen” tot grijstinten. Wij adviseren om dit in een product als Photoshop te doen (en dus kleuren foto’s te maken die je daarna omzet naar zwart-wit) en dit niet al in de camera te laten plaatsvinden, al heeft de camera hier een optie voor. In Photoshop kun je namelijk meer invloed uitoefenen op het ‘plat slaan’.

Stel je fotografeert een fotomodel dat een blauwe blouse aan heeft en een rood rokje. Bij de omzetting van kleur naar grijs wordt de intensiteit van het terugkaatsende licht gebruikt als uitgangspunt om de grijswaarde te bepalen. Het kan daarom goed zijn dat de blouse en het rokje dezelfde kleur grijs toegekend krijgen.

Hetzelfde kan gelden voor het omzetten van de huidskleur naar een grijstint. In sommige gevallen lijkt het wel of een persoon hierdoor een robot wordt of van plastic is gemaakt. Dat is niet altijd wat je graag zou willen en daarom is het fijn om invloed te kunnen uitoefenen op die omzetting. In Photoshop kan dat.

Eerst kleurenfoto’s maken en die omzetten naar zwart-wit heeft een keerzijde. Je moet je als fotograaf het zwart-wit beeld als het ware kunnen voorstellen als je de foto neemt want je ziet het eindresultaat niet wanneer je fotografeert. Werk je met een product als Capture One dan kun je natuurlijk wel een preview krijgen in zwart-wit zodat je hier tijdens de shoot al toch meteen een idee van krijgt.

Zwart-wit is monochroom

Zwart-wit is een foto zonder kleur. We spreken hierbij over ‘monochrome photography’ omdat er maar een kleur wordt gebruikt. Maar monochrome photography hoeft niet perse zwart-wit te zijn. In feite gaat het er bij monochrome photography om dat alle tinten in de foto van dezelfde kleur zijn. In de beginperiode van de fotografie werden foto’s sepia gekleurd en niet zwart-wit. Deze kleur ontstond door het chemische proces van het lichtgevoelige materiaal waardoor de afdruk een beetje bruin-grijs werd. We zouden dit daarom monochrome photography kunnen noemen, maar geen zwart-wit fotografie.

In die begin periode van fotografie, wilde men met de hand foto’s nog wel eens inkleuren. Dat gaf een extra boost aan de foto. Sommige hedendaagse fotografen maken gebruik van dit idee. Ze maken een kleurenfoto, plaatsen die in Photoshop, maken daar een kopie van en leggen die als layer boven op de kleurenfoto en maken deze kopie zwart-wit. Door een mask toe te voegen kunnen ze nu op een aantal plaatsen, bijvoorbeeld de lippen, alleen daar wel kleur zichtbaar maken. Dit kan leiden tot heel sterke beelden.

Nu, met onze digitale technologie, kunnen we relatief eenvoudig een monochrome foto in blauw- of roodtinten maken, wat zeker kan leiden tot mooie resultaten, maar een dergelijke foto mag dus geen zwart-wit fotografie genoemd worden.

Photoshop opties

Wanneer je in Photoshop een kleurenfoto laadt en deze met de menu optie Image, Mode, Grayscale aanpast, heb je binnen mum van tijd een zwart-wit foto. Gebruik je daarentegen Image, Adjustments, HDR-Toning dan kun je invloed uitoefenen op onder andere het contrast en krijg je een arsenaal aan instellingsmogelijkheden aangeboden waarmee de zwart-wit foto veel meer naar de eigen smaak aangepast kan worden. De presets onder HDR-Toning kunnen daarbij prima als uitgangspunt genomen worden.

Met behulp van de Adjustment Layers kunnen natuurlijk ook fraaie zwart-witfoto’s worden gemaakt. Er is een Adjustment Layer met de naam “Black & White” dat een aantal interessante presets kent. Maar er kan ook gewerkt worden met bijvoorbeeld Hue & Staturation (saturation geheel naar links schuiven en experimenteren met de andere regelaars).

Filters

Silver Efex Pro uit de bekende Nik Collection is een voorbeeld van een commerciële filter die als add-on voor onder andere Photoshop een enorme steun kan zijn voor de fotograaf. Naast de vele presets waaronder zich zelfs vintage afbeeldingen bevinden voorzien van een rand van het fotopapier, kent dit filter een tal van instelmogelijkheden die zowat een onbegrensd aantal mogelijkheden representeren.

Naast Nik Collection hebben ook andere software ontwikkelaars gezien dat een goede BW-filter een prettige toevoeging zou kunnen zijn. Topaz Labs heeft hiervoor bijvoorbeeld de Topaz B&W Effects voor in de markt gebracht. Net als Nik Collection kent Topaz B&W Effects een enorme vracht aan presets en kunnen deze naar believen worden aangepast.

Er zijn natuurlijk ook gratis te downloaden filters in omloop waarmee prima resultaten te behalen zijn. Gewoon even zoeken als je daar behoefte aan hebt!

 

 

 

Afb 1: Inkomende lijnen en figuren maken de foto sterker
Afb 2: Textuur geeft de zwart-wit foto meer diepte
Afb 3: Zorg voor voldoende contrast in de foto
Afb 4: Met filters zijn leuke effecten te verkrijgen