Knap en fotogeniek

Wat maakt iemand knap? En is dat hetzelfde als fotogeniek? Dit artikel gaat daar dieper op in.

Aantrekkelijk zijn

Je kunt iemand aantrekkelijk vinden omdat hij of zij leuk is, een geweldig gevoel voor humor heeft of bijvoorbeeld over veel zelfvertrouwen beschikt. Je kunt een ander er ook heel leuk uit vinden zien. En misschien heeft dat wel veel met elkaar te maken. Hoe het ook zij, al deze dingen zijn natuurlijk behoorlijk subjectief.

Er is best veel onderzoek gedaan naar wat we aantrekkelijk vinden, maar ook uit die onderzoeksresultaten kun je niet zo maar een heel duidelijk antwoord destilleren.

Mensen rubriceren

Wat we knap vinden, blijkt niet zo moeilijk om te achterhalen te zijn. Alleen al omdat het relatief eenvoudig te onderzoeken is. Leg portretfoto’s voor iemand neer en vraag de proefpersoon deze foto’s in rubrieken neer te leggen. Een rubriek met heel knappe mensen, met knappe mensen, met normale mensen en met lelijke mensen. Je zult zien dat mensen dat vrij gemakkelijk kunnen doen. En als je dat doet met een groot aantal proefpersonen, dan blijkt dat we daar niet eens zo heel veel meningsverschillen over hebben. Tenminste, als de proefpersonen over een gelijksoortige culturele achtergrond beschikken.

Als je de foto’s in de rubrieken nader onderzoekt, dan kun je gaan kijken of er overeenkomsten zitten tussen de mensen die staan afgebeeld op de foto’s. Heb je die gevonden, dan kun je nieuwe foto’s zoeken die aan die criteria voldoen om die opnieuw aan de proefpersonen voor te leggen. Als ze die foto’s dan in de dezelfde rubriek leggen, dan weet je welke kenmerken waarschijnlijk een rol hebben gespeeld bij de beoordeling. Op die manier kom je te weten welke criteria we hanteren om iemand knap te vinden. Laten we eens kijken naar een aantal van deze criteria.

Symmetrie

We weten uit soortgelijk onderzoek dat een symmetrisch gezicht knapper wordt gevonden dan een niet symmetrisch gezicht. Al heel lang gebruiken fotografen als test dat ze een foto van iemands gezicht maken, die foto in tweeën knippen en daarmee twee nieuwe gezichten maken door de zijkanten te spiegelen en aan elkaar te ‘lijmen’. Hoe meer de twee in elkaar geknutselde gezichten op elkaar lijken, hoe knapper iemand gevonden wordt.

In de banner boven dit artikel zie je drie gezichten. Het middelste gezicht (B) is een normale foto van een van onze fotomodellen. Het linker gezicht (A) is de combinatie van twee keer het linkerdeel van het gezicht, het rechter gezicht (C) die van twee keer het rechterdeel.

Vergelijk nu foto A met C. Je ziet dat de gezichten van deze foto’s veel op elkaar lijken. Het haar zorgt er voor dat het ene hoofd misschien breder lijkt dan het andere, maar dat is optisch bedrog. Wanneer je de foto’s namelijk op elkaar legt, zie je dat ze exact overeenkomen. Het gezicht van ons fotomodel is dus erg symmetrisch en dat is een van de kenmerken van een knap uiterlijk.

Interessant hierbij is dat dit fotomodel zichzelf helemaal niet als knap beschouwd. Ze vindt zichzelf ‘normaal’. Veel mensen zien zichzelf als normaal. Dat is ook niet zo gek: we zien onszelf immers vaak en zijn daar gewend aan geraakt. Alles waar aan we wennen wordt normaal. We moeten dan ook van anderen met regelmaat horen hoe we er uit zien. Horen we dat niet, dan worden we normaal. We zien onszelf daarbij nu eenmaal ook nog eens anders als dat anderen ons zien.

De verklaring dat we symmetrische gezichten als knapper beschouwen, kan verklaard worden vanuit een biologisch-historisch perspectief. Een symmetrisch gezicht zou ooit het teken zijn geweest van een gezonder individu. Overigens is die relatie wetenschappelijk nooit aangetoond. Mensen met asymmetrische gezichten blijken gemiddeld net zo gezond te zijn als mensen met symmetrische gezichten.

Littekens en haar

Wanneer vrouwen littekens in hun gezicht hebben, wordt dit als minder aantrekkelijk beschouwd. Dit in tegenstelling tot mannen, die daardoor vaak knapper worden gevonden.

Hetzelfde geldt voor haar. Een baard van zo’n tien dagen oud wordt bij mannen als het meest aantrekkelijk beschouwd. Dit is aantrekkelijker dan glad geschoren zijn of de aanwezigheid van een langere baard. Voor vrouwen geldt dat haar afbreuk doet aan hoe knap ze wordt gevonden.

Overigens bleek dat mannen met littekens en/of een tien dagen oude baard, minder geschikt werden geacht voor een relatie op langer termijn. Knapper dus, maar alleen voor de korte termijn relatie geschikt.

Herkenning

Het blijkt daarnaast dat we gezichten die we herkennen knapper vinden. Veel mensen denken dat het knap vinden van iemand genetisch bepaald is, maar dat blijkt niet uit onderzoek. We blijken dit aan te leren. Eeneiige tweelingen kunnen bijvoorbeeld een sterk wisselend idee hebben over wie ze knap vinden.

We koppelen bepaalde gezichtskenmerken aan bepaalde eigenschappen door ervaring. Als we die eigenschappen goed vinden, vinden we de persoon met een dergelijk gezichtskenmerk knapper. Mensen die we veel zien in een bepaalde hoedanigheid, bijvoorbeeld acteurs die helden spelen waarvan we ze niet in andere omstandigheden zien, vormen daarmee onbewust een beeld in onze geest van wat knap of juist lelijk is.

Een aantal wetenschappers is van mening dat we mensen knap vinden die lijken op onze ouders van het andere geslacht. Dit past in het idee dat persoonlijke ervaringen een belangrijke rol spelen bij wat wij knap vinden. Immers, voor de meeste mensen geldt dat ze hun ouders met positieve gevoelens associëren.

Grappig om in dit kader te weten is dat onderzoekers hebben geconstateerd dat de partners van veel mensen dezelfde haar- en oogkleur hebben als die van hun ouders van het andere geslacht.

Knap zijn nodig of toch niet?

Onderzoekers hebben nog meer criteria gevonden die een rol spelen in het knap of aantrekkelijk vinden van mensen. Toch zien we dat een aantal fotomodellen daar helemaal niet altijd in die mate aan voldoen als dat je zou verwachten, en toch zeer geschikt zijn als fotomodel.

Op de eerste plaats willen fotografen natuurlijk niet alleen foto’s maken waarop knappe mensen te zien zijn. Wordt een bepaalde sfeer, beeld of verhaal uitgebeeld, dan past daar niet altijd een heel knap gezicht bij. Er moet een goed gezicht bij passen. Zoals bepaalde instrumenten passen bij bepaalde muziekstukken. Dat maakt een gitaar niet beter of slechter als een fluit. Ze zijn beide nodig, maar voor verschillende composities.

Knap is op een bepaalde manier weinig interessant. Uit onderzoek bleek dat mannen vrouwen aantrekkelijker vonden wanneer ze weinig onderscheidende kenmerken hadden in hun gezicht. Wat dat betreft zijn aantrekkelijke vrouwen dus wat minder bijzonder. Het hoeft weinig betoog dat bepaalde foto’s vaak juist behoefte hebben aan iets extra’s. Knappe mensen kunnen dat niet altijd leveren. Als het om dat extra’s aankomt, dan komen we ook te spreken over iets heel bijzonders. Dit wordt de mate van fotogeniekheid genoemd.

Wat is fotogeniek?

Eenvoudig gesteld is iemand fotogeniek wanneer deze gemakkelijk gefotografeerd kan worden. Onze ervaring heeft ons geleerd dat iemand die gemakkelijk gefotografeerd kan worden, of niet in de gaten heeft dat hij gefotografeerd wordt, of daar geen last van heeft.

Fotogeniek zijn heeft daarom veel te maken met een bepaald soort zelfverzekerdheid. Een fotogenieke persoon is iemand die niet bang is om gefotografeerd te worden en zich daar ook niet anders door of voor zal gedragen.

Verwar dit soort zelfverzekerdheid niet met ijdelheid. Dit hoeft niets met elkaar te maken te hebben. Van buiten de wereld van de fotografie vernemen we nog wel eens dat men meent dat fotomodellen altijd wel erg ijdel zouden moeten zijn. Vanzelfsprekend zijn er ook ijdele fotomodellen, maar dat is niet wat hun goed maakt. Mensen die heel ijdel zijn, zijn vaak niet geschikt voor de benodigde brede inzetbaarheid binnen de fotografie. Zij willen immers altijd “goed” op de foto staan en zijn niet erg blij met foto’s waarvan zij menen dat zij er niet zo goed op staan. IJdele mensen zijn daarom vaak moeilijk om te fotograferen en, hoe knap ze ook zijn, dus lang niet altijd even fotogeniek.

Knap zijn en fotogeniek zijn dus zeker geen synoniemen van elkaar. Goede foto’s worden gemaakt van mensen die fotogeniek zijn. Is iemand knap en fotogeniek, dan is dat een soort gouden combinatie, maar ook daarvoor geldt dat knapheid lang niet altijd de foto maakt. Daar komt heel wat meer bij kijken!