Soms zie je in een opname, vooral in de hoeken, dat de foto wat donkerder is dan in het midden. Hoe komt het eigenlijk dat dit gebeurt?
Het verschijnsel dat de helderheid in de hoeken afneemt, wordt vignettering genoemd. In de banner boven dit artikel kun je dit goed zien. Vignettering kan door meerdere oorzaken ontstaan. Een van deze oorzaken kan de kwaliteit van het gebruikte objectief zijn.
Randen van het glas
We gebruiken allemaal ronde glazen in de objectieven van de normale SLR camera's. Het licht wat daardoor valt is dan ook cirkelvormig. Hoe meer het licht door de rand van het glas valt, hoe meer het 'verdeeld' wordt en daarmee zwakker. Elk objectief zal dus vanuit het middenpunt naar de randen toe in lichtsterkte afnemen.
De sensor die zich achter het objectief bevindt is rechthoekig. Het licht dat uiteindelijk op de sensor terecht komt is dus een uitsnede van het cirkelvormige licht dat door het objectief de camera in komt. Omdat de hoeken van deze rechthoek zich het dichts bij de randen van dit cirkelvormige licht bevindt, komt hier dus minder licht op te vallen dan in het midden van de sensor. Daardoor ontstaan bij die hoeken donkerdere plekken.
Tegengaan van vignettering
Softwarematig kan men vignettering tegengaan door de hoeken lichter te maken. Programma's zoals Adobe Photoshop (in het onderdeel dat de RAW bestanden inleest bijvoorbeeld) bevinden zich hiervoor standaard opties voor specifieke objectieven. Enkele fabrikanten hebben dit ook ingebouwd in de firmware van hun camera's zelf.
Het verwijderen van vignettering is vanzelfsprekend niet de beste oplossing. Beter is het wanneer het helemaal niet zou zijn ontstaat. Je moet dan wel de exacte oorzaak kennen, wil je dit goed tegen kunnen gaan.
In het geval dat de oorzaak ontstaat doordat de randen van het objectief het licht teveel afzwakken (lichtverval wordt dit genoemd) kan het zijn dat het verkeerde objectief wordt gebruikt.
Een full frame camera, zoals een Nikon D4S of een Canon EOS 6D, beschikt over een grotere sensor als die van een APS-C camera zoals een Nikon D7100 of een Canon 7D. Hoe groter de oppervlakte van de sensor, hoe meer licht er op komt te vallen. Full frame camera's hebben daardoor eerder last van vignettering dan APS-C camera’s.
Het spreekt daarom haast vanzelf dat objectieven voor een full frame camera van een betere kwaliteit moeten zijn dan die voor een APS-C camera, wil men vignettering kunnen tegengaan. Er mag minder 'verval' optreden richting de randen van het objectief omdat dit nu eenmaal eerder zichtbaar zal worden op een full frame sensor. Dat is dan ook een van de redenen waarom objectieven voor full frame camera's aanzienlijk duurder zijn dan voor APS-C camera's en APS-C objectieven op een full frame camera doorgaans een slechte keuze is.
Vignettering gewenst
Sommige fotografen willen juist dat vignettering optreedt. Ze gebruiken dit als middel om de aandacht te trekken naar het midden van de foto. Met software zoals Topaz Lens Effects kun je er voor zorgen dat er een soort vignettering ontstaat. Hierdoor kunnen hedendaagse foto's een min of meer ouderwets gevoel oproepen.