Moet je als fotomodel wel werk op basis van TFP aannemen? Is dat niet dom? En wat is TFP eigenlijk precies en als je dat accepteert, waar moet je dan op letten? Is een quitclaim ook voor TFP nodig?
Wat is TFP?
De afkorting TFP wordt meestal gebruikt om het werken als fotomodel in natura aan te duiden. Eenvoudig gesteld wil dit zeggen dat je geen geld voor het poseren krijgt, maar foto’s. Of liever: het recht om de gemaakte foto’s te mogen gebruiken. Het is dus een tegenprestatie voor het geleverde werk. De afkorting TFP wordt daarom gebruikt voor Time For Pictures, maar ook voor Trade For Print, Time For Print of Time For Photo’s. Uiteindelijk komt dit allemaal op hetzelfde neer: jij stopt er als fotomodel tijd in en je krijgt er foto’s voor terug.
Niet alleen fotomodellen kunnen op basis van TFP werken, dat kunnen fotografen ook doen, maar denk ook eens aan visagisten of bijvoorbeeld hairstylisten. Het gaat in principe om iedereen die een rol vervult tijdens een photoshoot en baat zouden kunnen hebben bij de foto’s. De fotograaf om bijvoorbeeld nieuwe dingen uit te proberen, het fotomodel voor zijn of haar portfolio, de visagist en hairstylist om te laten zien wat ze kunnen en de fotografie-assistent om te laten zien aan welk soort shoot hij of zij heeft meegewerkt.
TFP is niet gratis
Het is niet juist te veronderstellen dat werken op basis van TFP gratis werk zou zijn of dat het om onbelangrijk werk zou gaan. TFP vertegenwoordig wel degelijk een zekere waarde. Maar deze waarde is soms moeilijk vooraf goed te bepalen. Laten we daarvoor eens kijken naar een voorbeeldje.
Een fotograaf wil experimenteren met een voor hem nieuwe stijl. Hij heeft altijd landschappen gefotografeerd maar wil nu een fashionshoot proberen. Dat heeft hij nog niet eerder gedaan. Daarom zoekt hij een fotomodel dat bereid is om op basis van TFP dat samen met hem te gaan doen. Een meisje geeft aan dat best te willen doen, maar zegt wel dat zij als tegenprestatie een paar foto’s van de shoot voor haar portfolio wil kunnen gebruiken. De fotograaf belooft aan het model dat zij de foto’s mag gebruiken en daarmee wordt de TFP-afspraak vastgelegd.
Laten we eens uitgaan van een gemiddeld portfolio waar je als fotomodel ongeveer vijftien foto’s voor nodig hebt. En dat deze TFP afspraak het fotomodel vijf foto’s oplevert die ze voor haar portfolio zou kunnen gebruiken. Laat ze een portfolio door een goede fotograaf maken, dan kan ze daar zo maar €900 aan kwijt zijn. Het derde deel daarvan (vijf foto’s) vertegenwoordigt dan een waarde van ongeveer €300. Niet gek voor een photoshoot van twee uur!
Maar wat nu als de fotograaf als modefotograaf niet zo goed blijkt te zijn en de foto’s tegenvallen? Mogelijk kun je dan geen of slechts een van de foto’s gebruiken voor een goed portfolio. In dat geval blijkt de waarde van de verkregen foto’s dus rond de €0 te liggen.
Achteraf kun je de waarde vaak goed inschatten, maar vooraf is dat soms een stuk lastiger!
TFP is aantrekkelijk
Wanneer je het leuk vindt om model te staan en goede foto’s te krijgen, dan kan het werken op basis van TFP heel aantrekkelijk zijn, al gebruik je de foto’s niet voor een portfolio. Het gaat je dan niet om er geld mee te verdienen maar om geld te besparen. Immers, je hoeft de fotograaf en zijn apparatuur niet te betalen en toch krijg je de foto’s die gemaakt worden. Normaal moet je een fotograaf daar natuurlijk voor betalen.
Zaak is in dit geval wel vooraf te weten waar je je tijd in stopt. Ga je een TFT-afspraak aan met een matige fotograaf, dan heb je misschien niet zoveel aan de foto’s die daar vandaan zullen komen. Werk je echter met een goede fotograaf, dan krijg je vaak niet alleen betere foto’s maar ook nog eens betere tips zodat je goed leert poseren en daarmee meer plezier aan je hobby kunt ontleden.
Kortom, we kunnen TFP uitdrukken in geld, maar natuurlijk ook in kwaliteit en in plezier. Als je modellenwerk leuk vindt als hobby dan kan TFP daarom een prima afspraak zijn om relatief goedkoop met je hobby bezig te zijn en er ook nog eens leuke en goede foto’s aan over te houden!
Amateur fotografen en TFP
Amateur fotografen verdienen geen geld met fotografie. Het kost alleen maar geld. Dat is niet erg, fotografie is voor hun immers een hobby en hobby’s kosten nu eenmaal geld. Maar je wilt natuurlijk niet meer uitgeven dan strikt noodzakelijk en TFP kan in dat geval een ideale manier zijn om de kosten van de hobby voor de amateur fotograaf te beperken terwijl toch iedereen baat heeft bij de samenwerking.
Voordat je ingaat op een TFP samenwerking met een dergelijke fotograaf is het belangrijk voor jezelf een aantal vragen beantwoord te krijgen. Naast de gebruikelijke zaken zoals omtrent de veiligheid en wat de shoot exact omhelst is het verstandig het portfolio van de fotograaf te bekijken. Zijn dat de foto’s die jij ook voor jezelf in gedachten hebt? Is dit de kwaliteit die jij goed genoeg vindt? Verwacht je dat je de foto’s die gemaakt worden zelf wilt hebben? De algemene tip luidt dat als je geen werk van een fotograaf kunt bekijken omdat hij geen eigen website of Facebookpagina heeft, je daar maar beter niet mee in zee kunt gaan.
Ook is het belangrijk om te weten wat er met de gemaakte foto’s gebeurt. Plaatst de fotograaf ze alleen op zijn eigen Facebook pagina om te laten zien wat hij gemaakt heeft, of verkoopt hij de foto’s ook? En als hij dat doet, heb jij dan recht op een deel van de opbrengsten of doe je daar afstand van op het moment dat je de TFP-afspraak met de fotograaf hebt gemaakt? Waarvoor mag de fotograaf de foto’s allemaal gebruiken? En wat mag jij er allemaal mee doen? Op deze vragen komen we later nog terug.
Professionele fotografen en TFP
Professionele vakfotografen verdienen hun geld met het maken van foto’s. Het is dan ook niet vanzelfsprekend dat een dergelijke fotograaf zal kiezen om zijn inspanningen te leveren op basis van TFP. Maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen. Als een vakfotograaf iets nieuws wil uitproberen, dan kan het bijvoorbeeld zijn dat hij daar een TFP-oproep voor plaatst. De kans daarop is echter niet zo groot. Hij kan meestal genoeg “experimenteren” tijdens zijn gewone werk. Daar wordt hij namelijk voor betaald!
Een aantal professionele vakfotografen maakt naast hun betaalde werk ook zogenaamd “vrij werk”. Je zou kunnen zeggen, werk dat niet vanuit een opdracht ontstaat waardoor de fotograaf helemaal “los” kan gaan, maar daar dus ook niet voor betaald wordt. Dit vrije werk gaat dan vaak richting kunst. Ook zijn er fotografen die niet vanuit opdrachten werken maar alleen “vrij werk” maken om dit daarna te kunnen verkopen. Deze fotografen kunnen baat hebben bij TFP-afspraken omdat de opbrengsten van dergelijke initiatieven doorgaans heel laag zijn of zelfs niets opleveren.
Als fotomodel heb je je waarschijnlijk bedacht meer te hebben aan het werken met professionele vakfotografen dan met amateur fotografen omdat je dan wat zekerder kunt zijn over bijvoorbeeld de veiligheid, de kwaliteit van het werk en de tips die je kunt krijgen. Maar staar je daar niet al te blind op. Er zijn hele goede en betrouwbare amateur fotografen en hele slechte en onbetrouwbare professionele vakfotografen. Dus ook hiervoor geldt dat je er goed aan doet te kijken naar de prestaties en reputatie van de fotograaf voordat je overweegt een afspraak te maken.
Professionele fotomodellen en TFP
Van veel professionele fotomodellen is bekend dat ze hun carrière begonnen zijn met talloze TFP-afspraken. En als ze eenmaal geld verdienen als professioneel fotomodel kunnen ze in sommige gevallen nog steeds baat hebben aan een TFP-shoot om op die manier bijvoorbeeld hun portfolio te verbreden. Vergelijk dit met het “vrije werk” van de vakfotograaf. Een fotomodel dat vooral veel gefotografeerd wordt voor mode zou op die manier haar portfolio kunnen uitbreiden met portretfoto’s.
Maar hiervoor geldt dat ze vaak gewoon aan een bevriende professionele vakfotograaf op de set kan vragen een dergelijke foto van haar te maken. Dus de kans dat je een professioneel fotomodel tegenkomt dat zich actief op basis van TFP aanbiedt, zal klein zijn.
Als je het daarom samenvat dan moet je wel tot de conclusie komen dat werken op basis van TFP heel zinvol kan zijn, maar dat dit vooral binnen de amateur omgeving plaats zal vinden, met alle voor- en nadelen die daaraan verbonden zijn, behoudens enkele uitzonderingen.
De TFP-deal
Op zich is een TFP-afspraak dus helemaal niet zo’n gekke deal. Zeker niet als amateur fotomodel of amateur fotograaf. Het kost geen geld en je kunt er veel van leren terwijl het toch waarde heeft. Je moet je als fotomodel echter wel realiseren dat het werken op basis van TFP op zich nog geen rechten op de foto’s geeft. Die rechten moeten worden vastgelegd met de afspraken die je hier onderling over maakt.
Hoewel dit afspreken mondeling kan en mag, blijft vaststaan dat het schriftelijk vastleggen van de gemaakte afspraken verreweg het beste is. Ook als het gaat om vrienden of familie. Probeer achteraf maar eens te bewijzen wat is afgesproken als het niet op papier staat. Dat is niet altijd onwil: mensen vergeten ook wel eens wat er precies is gezegd. Daarnaast is dat wat opgeschreven staat vaak minder op verschillende manieren uit te leggen.
Het belangrijkste dat je vastlegt is wat er door wie met de foto’s mag gebeuren en wat de fotograaf en het fotomodel dus met de foto’s mogen doen. Het is goed om ervan uit te gaan dat als je niets afspreekt en het fotomodel geen geld heeft betaald voor het laten maken van de foto’s, alle rechten in principe bij de fotograaf liggen. De fotograaf hoeft het fotomodel dus geen toestemming te vragen om de foto’s bijvoorbeeld op zijn website te plaatsen.
Je zou daarom kunnen stellen dat een fotomodel hiermee in het nadeel is. Want als een foto niet in opdracht is gemaakt, mag de fotograaf deze in beginsel vrij publiceren. Het fotomodel mag dit niet, ondanks dat zij of hij op die foto staat. Zowat iedere afspraak die wordt vastgelegd op papier is daarom ten gunste van het fotomodel, ze beperken vooral de fotograaf die zonder deze afspraken vanuit de wetgever over veel rechten beschikt.
Een uitzondering hierop vormt het zogenaamde portretrecht. Maar vergis je hier niet in! Dat recht zegt namelijk dat alleen als het fotomodel een redelijk belang heeft om de foto niet te laten verspreiden, de fotograaf zich daaraan moet houden. Maar daarbij vindt wel een zogenaamde belangenafweging plaats en de rechter bepaalt of het belang in zijn ogen redelijk genoeg is.
Daarbij moet het fotomodel dat “redelijke belang” wel weten aan te tonen en dat is vaak niet zo eenvoudig als je zou denken. Het portretrecht zegt dus niet dat degene die gefotografeerd is recht heeft op de foto omdat hij of zij er op staat. Het gaat veel verder dan dat. Je moet bijvoorbeeld kunnen aantonen dat je echt een nadeel ondervindt door het plaatsen van de foto.
Zie het een beetje zo: Het fotomodel laat zich vrijwillig fotografen. Worden daarbij geen intieme beelden gemaakt en wordt het fotomodel niet geschaad doordat de foto wordt vertoond, dan zal het portretrecht niet snel van toepassing zijn. Bedenk daarbij dat wat intiem (aanstootgevend) is, heel verschillend uitgelegd kan worden en als de fotograaf geld verdient met de foto, dan wordt het nog lastiger de publicatie tegen te houden via gerechtelijke weg omdat het belang daardoor kan veranderen.
Stel een fotomodel heeft foto’s op basis van TFP van zich laten maken en heeft geen speciale afspraken vastgelegd. Na een jaar krijgt ze ruzie met de fotograaf. Op basis daarvan wil ze dat hij haar foto’s van zijn website verwijderd. Als hij “aardig” is, dan kan hij dat doen, maar hij hoeft dat dus niet te doen. De foto’s zijn immers van hem en het feit dat er sprake is van een ruzie maakt nog niet dat er sprake is van een “redelijk belang”.
Als fotomodel moet je er niet alleen op toezien dat de fotograaf niet meer kan doen met de foto’s dan dat jij wil, maar ook dat je er zelf wel voldoende mee kunt doen. Hoe concreter je dat kunt omschrijven, hoe beter dat is. Bijvoorbeeld dat je de foto op jouw Facebookpagina, LinkedIn en op jouw persoonlijke website mag plaatsen.
Aan dit soort afspraken kun je randvoorwaarden koppelen. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat de foto tot twee jaar na de opname gebruikt mag worden voor het omschreven doel, maar daarna niet meer. Ook kun je er andere afspraken over maken zoals dat de foto verkocht mag worden, maar dat het fotomodel dan wel een bepaald deel van het bedrag dat hiermee gemoeid gaat ontvangt of dat de foto offline niet vaker vermenigvuldigd mag worden dan honderd keer. Hiermee voorkom je dat een foto bijvoorbeeld onverwachts in een reclameblaadje of brochure terecht zal komen.
Schriftelijk contract
Wanneer een professionele vakfotograaf een fotomodel inhuurt voor een opdracht, dan krijgt zij een contract waarin de gemaakte afspraken worden vastgelegd. Als dit in de professionele wereld kan, dan kan dat natuurlijk ook in de amateurwereld.
Laat je dus niet met een kluitje in het riet sturen! Betrouwbare fotografen werken ook met amateur fotomodellen zonder problemen met schriftelijke contracten (ook voor TFP-afspraken) en leggen daarmee schriftelijk met het fotomodel vast wat er met de foto’s gebeurt en wat een ieder daar wel of niet mee mag doen. Dit geeft duidelijkheid aan beide kanten en getuigt van een serieuze en professionele aanpak. Het is niet ongebruikelijk om hiervoor een zogenaamde quitclaim te gebruiken. Een quitclaim zou je kunnen beschouwen als een contract met daarin de afspraken voor het wederzijdse gebruik van de gemaakte foto’s. Dit is dus niet hetzelfde als een modellencontract, maar kan daar wel een deel van uitmaken.