Fisheye Lens

Wanneer je een extreme groothoeklens nodig hebt, dan vraagt dat om een fisheye lens. Je krijgt dan een enorm grote beeldhoek, maar ook een sterke perspectivische vertekening.

Ontstaan

Fisheye lenzen zijn in 1924 ontwikkeld om wolkenvelden goed te kunnen vastleggen zodat men ze met elkaar kan vergelijken. Ze werden dus voor meteorologische doeleinden ingezet.

Om zoveel mogelijk van het wolkendek te kunnen vastleggen, moest een grote beeldhoek beschikbaar komen. Door een hele bolle lens te maken die van alle kanten licht kon ontvangen, werd dat bereikt.  

Tegenwoordig worden fisheye lenzen vooral voor de consumentenmarkt gemaakt. Wanneer je een foto met een dergelijke lens maakt, zien deze er rond uit. Het beeld doet denken aan een reflectie in een spiegelende bal.

Probleem

De wereld om ons heen is driedimensionaal en als fotograaf leggen we die wereld tweedimensionaal vast. Dat is geen probleem als dat wat je wilt vastleggen eenvoudig ‘plat te slaan’ is. Maar wat als dat niet het geval is?

Dit probleem is een beetje vergelijkbaar met het probleem dat je tegenkomt wanneer je een wereldkaart wilt maken. De wereld is nu eenmaal bolvormig en het papier waarop de kaart wordt geplaatst plat.

Je kunt nu een aantal dingen doen om de wereldbol toch op papier af te beelden. Je kunt de wereldbol in kleine stukken knippen en als stroken of kleine stukken op het papier leggen. Heel inzichtelijk werkt dit echter niet. Je kunt ook willen dat de afstanden tussen de punten op de kaart in verhouding overeen komen met de werkelijkheid. Als je dat doet, dan levert dat een andere kaart op dan wanneer je de wereldbol leeg zou laten lopen als een strandbal en die plat zou willen drukken op het papier. Je kijkt dan naar een cirkel waarop de helft van de wereld afgebeeld staat.

Een hedendaagse fisheye lens voor consumenten gebruikt de methode waarbij hij de afstand tussen de objecten in verhouding correct weergeeft in een plat vlak. Het klopt dus wat hij laat zien, maar het ziet er voor ons nogal vreemd uit. Het lijkt een enorme perspectivische vertekening op te leveren.

De perspectivische vertekening die ontstaat heeft dus alles te maken met de grote beeldhoek die door dit soort lenzen bestreken wordt en de wijze waarop het beeld twee dimensionaal wordt gemaakt. De meeste objectieven, maar ook mensen, beschikken niet over een dergelijke grote beeldhoek en zien daarom alles in een min of meer plat vlak. Wij zouden ons hoofd moeten draaien om alles te kunnen zien wat door de fisheye lens in een keer wordt gezien. 

De markt

In de consumentenmarkt worden fisheye lenzen aangeboden met een beeldhoek van rond de 180 graden voor kleinbeeld camera’s. Volgens de theorie betekent dit dat je met deze lens, wanneer je een dergelijke camera naar de hemel richt, de complete hemel zou moeten kunnen fotograferen.

Maar dit is slechts theorie. De brandpuntsafstand heeft natuurlijk invloed op wat er vastgelegd kan worden en deze objectieven hebben meestal een brandpuntsafstand van rond de 15 mm. Hierdoor wordt de beeldhoek van 180 graden alleen diagonaal gehaald. Beschik je over een lens met een kortere brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 8 mm, dan wordt het vastgelegde beeld (=de beeldhoek) groter.

Nabootsen

Beschik je over een normale foto en wil je die het effect geven alsof deze met een fisheye lens is gemaakt, dan kun je dit in Photoshop op eenvoudige wijze voor elkaar krijgen. Gebruik hiervoor Filter, Distort, Spherize.