Doordat niet ieder licht daglicht is, verkleuren objecten. Op zich niets mis mee, maar voor ons komt dat zo gek over. Daarom passen wij de witbalans hiervoor aan.
Wat is witbalans?
Wit licht is licht waarin alle andere kleuren licht zijn opgenomen. Maar als je alleen met rood, groen en blauw licht zou werken (zoals camera's dat doen met RGB), dan ontstaat wit licht wanneer je van alle drie deze primaire lichtkleuren de maximale waarden mengt. Je krijgt dan, in RGB waarden uitgedrukt 255,255,255.
Maar wat gebeurt er wanneer een zuiver wit object zich bevindt in een ruimte waar geen wit licht op schijnt, maar bijvoorbeeld het licht van een kaars? Het witte object ziet er dan niet wit uit, maar geel/roodachtig. Dat klopt in ons gevoel niet, want we weten dat het object wit had moeten zijn.
Met de witbalans instelling kun je de kleur wit in dit geval terughalen door een andere menging van de RGB kleuren als wit te betitelen. Dan wordt niet meer 255,255,255 als wit beschouwd, maar bijvoorbeeld 255,255,200. Blijkbaar was er in het aanwezige licht te weinig blauw en moest dat worden toegevoegd door de witbalans instelling. Daar waar 255,255,200 is gevonden, maakt de software er nu automatisch 255,255,255 van.
Deze aanpassing vindt niet alleen plaats voor wit in de afbeelding. De witbalans instelling wordt doorgevoerd op alles wat op de foto staat. In ons eenvoudige voorbeeldje krijgt wit dus 55 eenheden blauw licht erbij. Dan zal dit ook gebeuren voor de waarden die gevonden zijn voor de kleur huid, die van de sinaasappel op de tafel en het rode vloerkleed. De witbalans stelt dus alle kleuren ineens bij.
Wit is niet wit
Het meeste licht is niet zo wit als dat het lijkt. Onze hersenen maken er wit van omdat zij de waarneming van de ogen interpreteren. Maar camera’s werken niet als ogen en registreren het licht gewoon zoals het is. Een camera komt dus niet verder dan registreren alleen. Voor ons mensen is dat niet altijd even prettig, want wij willen op de foto terug zien wat we zagen toen we in die ruimte waren. De witbalans (White Balance) biedt hiervoor dus soelaas.
De kleur van het licht van de zon is ’s ochtends anders dan ’s middags of ’s avonds. Soms is het wat geler of wat roder. Ook andere lichtbronnen, zoals een TL-buis, een gloeilamp of een spaarlamp, kennen hun eigen kleurtemperatuur. Omdat de camera geen hersenen heeft die een compensatie uitvoert zodat het aanwezige licht wordt ‘vertaald’ naar wit, kun je bij het binnenshuis fotograferen van gewone lampen een opmerkelijk verschijnsel zien: het licht van de ogenschijnlijke witte schemerlamp op de foto is helemaal niet wit zoals je zou verwachten, maar geel of rood.
Om dit tegen te gaan moeten we de camera duidelijk maken wat voor een soort licht (lees: licht van welke kleurtemperatuur) we op de foto tegenkomen. Deze instelling wordt gedaan door de witbalans in te stellen. De witbalans instelling vertelt de camera dus wat wit zou moeten zijn. Als de camera dat weet, dan kan hij zelf alle andere kleuren berekenen. Vandaar dat alleen wit ingesteld hoeft te worden. Wit is als het ware het ijkpunt.
Wat te doen met twee kleuren licht?
Je kunt je voorstellen dat als je alleen met dezelfde soort gloeilampen een foto zou maken, je met de witbalans instelling nog best een eind kunt komen. En dat is ook zo! Je kunt geweldige foto’s maken met bijvoorbeeld een sterke zaklamp in plaats van een flitser. Maar als je een foto wilt maken met een flitser van een paar mensen op de bank, zittend in een huiskamer met op de achtergrond een kast met lampjes er in, dan kan het alsnog fout gaan. Want stel je nu de witbalans in op de flitser (ongeveer een kleurtemperatuur van 5200 K), dan zal het licht van de kastlampjes (van een kleurtemperatuur van ongeveer 3000 K) niet wit lijken, maar geel. Stel je de witbalans in op die van de kastlampjes, dan wordt het flitslicht weer te blauw.
Dit dilemma kan opgelost worden door op de flitser een kleurenfilter (een gel) te plaatsen zodat de flitser hetzelfde kleur licht als de kastlampjes zal uitzenden. De witbalans kan dan ingesteld worden op 3000 K en alla, de foto is gelukt!
Grijskaart
Als je achteraf gemakkelijk de juiste waarde voor de witbalans wilt kunnen bepalen, fotografeer je een grijskaart mee met een van de foto's zodat je deze tijdens de nabewerking kunt gebruiken als referentie. In software producten zoals Adobe Photoshop kun je met de bekende druk op de knop de kleur van deze grijskaart selecteren. Photoshop zal op grond van de gevonden waarden zelf de juiste witbalans kunnen instellen. Deze gevonden waarden kun je dan gebruiken voor alle gemaakte foto's tijdens de shoot wanneer de kleur van het licht ongewijzigd is gebleven.